Inhoudstafel Schrijven zonder fouten een hele uitdaging!!! Daarom, een paar kapstokken die je helpen om het overzicht te bewaren: We verdelen alle spellingproblemen van de tweede graad in volgende groepen. Algemeen

Daarom, een paar kapstokken die je helpen om het overzicht te bewaren:

De letters van het alfabet	3
Alfabetisch rangschikken	4
Klinkers en medeklinkers	5
Soorten klinkers	6

veel medeklinker bij het begin:
sch-, schr-, str-, spr-,	7
veel medeklinkers op het einde:
-rnst, -rfst	7
–ch, -cht (zie ook p ……)	7
–rkt, -rwt	7

De robot: verenkelings- en verdubbelingsregel (klinkers kort schrijven, medeklinkers dubbel schrijven)	8
Lang-maak-regel (of verlengingsregel) (d-t en b-p)	11
Verkleinwoorden	12
Meervouden	13
Werkwoorden	14
Vrije klinkers op het eind van een woord, (ook in samenstellingen)	16

eeuw – ieuw	16
ei – ij (herhaling)	17
au – ou (herhaling)	23
doffe klinker (e) in elen, eren, enen	26
doffe klinker (o)	26
doffe klinkers (e, i, ij): in –em, -ig, -is, -lijk	26
medeklinkercombinaties: g of ch	27
medeklinkercombinaties: gt of –cht?	28
woorden met sj-, oo voor ch	29
hoofdletters juist gebruiken	30
woordenboek gebruiken (om woorden juist te kunnen schrijven)	31
leestekens	32
punt
vraagteken
uitroepteken
komma (bij opsomming en nevengeschikte zinnen)

• 
  klinker
  
• 
  medeklinker
  
• 
  lettergreep
  
• 
  open of gesloten lettergreep (vrije of gedekte klinker)
  
• 
  doffe klinker
  
• 
  lange klinker (dubbele klinker)
  
• 
  korte klinker (enkele klinker)
  
• 
  tweeklank
  
• 
  verkleinwoord
  
• 
  meervoud
  
• 
  verenkelen
  
• 
  verdubbelen
  
• 
  grondwoord
  
• 
  achtervoegsel
  
• 
  voorvoegsel
  
• 
  noemvorm/infinitief
  

• 
  De letters van het alfabet (3)
  

Leg ze in de juiste volgorde.

Kleef ze hier op:

Meer dan vierduizend jaar geleden kwam er ergens in het Midden-Oosten, daar waar nu Libanon, Syrië en Israël liggen, een nieuwe gedachte op: het zou veel handiger zijn als je tekens gebruikte die niet een heel woord betekenden, maar alleen een geluidje.

Door die geluidstekens achter elkaar te zetten, kon je woorden maken, en dan had je geen zeventigduizend tekens meer nodig, maar achtendertig of zesentwintig of elf.

Zo ontstonden in de loop der eeuwen een aantal alfabetten, waaronder het Latijnse alfabet dat wij nu gebruiken in het Nederlands. Elke letter is een klank, al spreken we die niet in elke taal hetzelfde uit.

In het Nederlands wordt het alfabet een versje, als je sommige letters laat rennen, en andere laat slenteren:
ABCDEFG

HIJKLMNOP

QRSTUVW

X IJ Z
Wij hebben meer dan veertig klanken in onze taal en zesentwintig letters in ons alfabet. Eigenlijk zevenentwintig, maar we zeggen zesentwintig, want de y die uit Griekenland komt en de ij die een Nederlandse Siamese tweeling is, mogen samen op hetzelfde plekje wonen.

Zouden de mensen die armeens kunnen spreken meer kunnen zeggen dan wij? Of zouden ze evenveel kunnen zeggen, maar er meer geluiden bij maken?

In sommige talen zitten geluiden waar wij geen letter voor hebben, zoals in het Xosa, een van de talen die in Zuid-Afrika worden gesproken. Dat heeft letters die je uitspreekt door op verschillende manieren met je tong tegen je verhemelte te klikken.
Bron: WAAROM EEN BUITENBOORDMOTER EENZAAM IS, Joke van Leeuwen

algemeen

Alfabetisch rangschikken (3)
Je kan woorden in een bepaalde volgorde zetten

Soms gebeurt dat op basis van hun betekenis, bijvoorbeeld woorden die allemaal bij de herfst horen: paddestoel, regen, vallende bladeren.

Soms doet men het volgens de lengte van de woorden, dan komen eerst de woorden met twee letters, dan met drie, dan met vier letters enz...

Maar meestal schikt men ze volgens de volgorde van de letters van het alfabet, bijvoorbeeld in woordenboeken, atlassen, ... Zo kan je snel iets terugvinden zonder dat je elk woord moet lezen;

Het woord waarvan de eerste letter eerst komt in het alfabet komt eerst.

Je kijkt naar de tweede letter en dan ga je weer op dezelfde manier verder.

• 
  Klinkers en medeklinkers (3)
  

Om klanken te kunnen maken gebruiken we onze ademhaling, onze stembanden en alle onderdelen van onze mond (tong, verhemelte, tanden, lippen).

We ademen lucht in. Wanneer we de lucht naar buiten laten komen, laten we hem langs de stembanden komen. Voor sommige letters gaan deze meetrillen en dat maakt geluid. Een beetje verder in onze mond kan de lucht vanalles tegenkomen en daar vind je het verschil tussen klinkers en medeklinkers!
Klinkers: bij een klinker komt de lucht uit ons lichaam en hij wordt niet tegengehouden door onze tong, of andere delen van onze mond.

Deze klanken kan je nog maken wanneer de tandarts in jouw mond zit met zijn hand!

Zet een rode kring rond de klinkers.

Zet een blauwe kring rond de medeklinkers.

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X IJ Z

• 
  soorten klinkers (3)
  

kort	lang	dof ^	2-teken	3-teken
a	aa of a-		eu	aai
e	ee of e-	e (de)	ui	oei
i		i (ig)	ie	ooi
o	oo of o-	o (avond)	oe	eeu(w)
u	u of u-		au of ou	ieu(w)
y		ij (-lijk)	ei of ij

• 
  veel medeklinkers bij het begin
  

• 
  veel medeklinkers op het einde
  

• 
  Wanneer moet je een klank kort/lang schrijven?
  

• 
  Wanneer moet je een dubbele medeklinker schrijven?
  

• 
  
  
• 
  De robot 2 : Hoeveel verschillende medeklinkers hoor ik na de klinker ?
  

-> potten

de o is de klinker

ik hoor één medeklinker na de o -> t

-> bomen

de o is de klinker

ik hoor één medeklinker na de o -> m

-> spinnenweb -> spinnen-web

de i is de klinker

ik hoor één medeklinker na de i -> n

-> prutsen, de t en de s zijn twee verschillende medeklinkers

• 
  De robot 3 :
  
• 
  Ik hoor er één:
  
• 
  Hoor ik die klinker lang of kort?
  
• 
  -> potten: de o klinkt kort, ik krijg een medeklinker op mijn bord
  
• 
  -> bomen de o klinkt lang, er gaat een klinker op de gang
  
• 
  
  
• 
  Ik hoor er meerdere:
  
• 
  Ik schrijf wat ik hoor.
  

• 
  lang-maak-regel (of verlengingsregel) (3-4)
  

b of p – d of t ?

• 
  verleng het woord en je hoort [b] of [p]
  

• 
  Bijvoorbeeld:
  

Door het woord langer te maken hoor ik duidelijker dat de laatste letter een b moet zijn.

• 
  d of t op het einde van een woord (of lettergreep)
  
• 
  op het einde van een woord (of lettergreep) hoor je altijd een [t]
  

• 
  Bijvoorbeeld:
  

Door het woord langer te maken hoor ik duidelijker dat de laatste letter een d moet zijn.

• 
  verkleinwoorden (3-4) zie bijlage
  

Door een verkleinwoord te gebruiken, toon je aan dat iets kleiner is.

Je kan alleen zelfstandigen naamwoorden verkleinen.
Hoe maak je een verkleinwoord?

• 
  grondwoord + achtervoegsel –je
  

• 
  grondwoord + achtervoegsel -tje
  

• 
  grondwoord + achtervoegsel -pje
  

• 
  grondwoord + achtervoegsel –etje
  

Als de klinker in de laatste lettergreep kort is, voeg je –etje toe om het woord te verkleinen. Pas de robot toe, hoor je de klinker kort, krijg je een medeklinker op je bord.

• 
  grondwoorden die eindigen op –ing
  

• 
  volgt –ing op een heldere klinker bv: woning -> woninkje
  
• 
  volgt –ing op een doffe klinker bv: wandeling -> wandelingetje
  

• 
  woorden die eindigen op –y
  

• 
  woorden die eindigen op klinkers
  

• 
  Denk aan de robot!
  
• 
  Hou de verlengingsregel in de gaten!
  

• 
  meervouden (3-4)
  

Naast het enkelvoud, bijvoorbeeld ‘koek’, is er ook een meervoud, ‘koeken’. Hiermee kan je aantonen dat er meer zijn.

• 
  enkelvoud + en
  

• 
  enkelvoud + eren
  

• 
  enkelvoud + s
  

geranium -> geraniums

( = leenwoorden!)

• 
  enkelvoud + ‘s
  

foto -> foto’s

( eindigen op een klinker!)
! opgelet !

• 
  s -> z
  

• 
  f -> v
  

• 
  onthouden
  

wortel wortels wortelen

meubel meubels meubelen
regelwoorden

werkwoorden (3-4)
verwarrende werkwoorden
lopen wordt liep

maar hopen niet hiep

maar praten niet priet

maar dromen niet dram

...
uit: ‘waarom een buitenboordmotor eenzaam is’
en zo gaat Joke Van Leeuwen nog even door. Dus wanneer je wat in de war geraakt bij het lezen van het volgende stukje ... je bent niet de enige!

1. 
   wat zijn werkwoorden? (3-4)
   

2. 
   Werkwoorden veranderen (3-4)
   

Jij loopt jullie lopen

Zij/hij loopt zij lopen

Noemvorm: lopen

Stam: loop
Ik: stam wij: noemvorm

Jij: stam+t jullie: noemvorm

Zij/ hij: stam+t zij: noemvorm
Let op wanneer jij of je achter het werkwoord staat, schrijf je de stam (zonder t)

3. 
   werkwoorden doorheen de tijd (4)
   
   • 
     Tegenwoordige Tijd: alles wat nu gebeurt of aan het gebeuren is
     
   • 
     Verleden Tijd: alles wat al voorbij is
     

Ik werk ik werkte

Jij werkt jij werkte

Zij/ hij werken zij/ hij werkte

Wij werken wij werkten

Jullie werken jullie werkten

Zij werken zij werkten

TT VT

Ik zwem ik zwom

Jij zwemt jij zwom

Zij/ hij zwemt zij/ hij zwom

Wij zwemmen wij zwommen

Jullie zwemmen jullie zwommen

Zij zwemmen zij zwommen
Het gaat hier over hetzelfde werkwoord zwemmen, maar toch verandert het omdat het op een ander moment gebeurd is.

weetwoorden

• 
  Vrije klinkers op het einde van het woord
  

• 
  A-i-o-u->schrijf je kort
  
• 
  E-> schrijf je lang
  

• 
  eeuw-ieuw
  

• 
  ei-woorden : de keizerin gaat op reis (3)
  

Toen de keizerin een klein meisje was, ging ze graag zeilen.

Soms ging ze in het geheim naar de heide.

Na een eindje wandelen langs een wei waar geiten stonden,

kwam ze aan het water.

Met een eigen zeilbootje voer ze naar een eiland.

haar beide kinderen, haar meid en van haar man, de keizer.

Vanaf het plein voor het paleis reed de trein keihard weg.
De keizerin nam niet veel mee: wat gebakken eieren voor onderweg,

preisoep en steed­s een bakje aardbeien.
De trein reed langs groene weiden, met hier en daar een prachtige eik.
Aan het eind van de reis kocht ze voor haar kinderen allerlei popjes,

gemaakt van klei.

• 
  ei-woorden : alfabetische woordenlijst (3)
  

• 
  het ei-verhaal: De keizerin gaat op reis (4)
  

Toen de keizerin een klein meisje was, ging ze graag zeilen.

Soms ging ze in het geheim naar de heide.

Na een eindje wandelen langs een wei, waar geiten stonden,

kwam ze aan een steiger.

Met een eigen zeilbootje bereikte ze een eiland.

Eerst nam ze nog afscheid van allerlei mensen:

van allebei haar ouders, haar beide kinderen, haar meid en

van haar man, de keizer, de leider van het volk.

Hij weigerde mee te gaan.

De scheiding was moeilijk.

soms wat gebakken eieren voor onderweg, preisoep en

steed­s een bakje aardbeien.
De trein reed langs steile bergen, over veilige rails,

langs terreinen bezaaid met keien, langs groene weiden,

met hier en daar een prachtige eik.
Ze wuifde naar de arbeiders en bezocht de heilige plaatsen.

Het was een feit dat ze een lieve vrouw was.

gemaakt van klei.

Voor haar ouders kocht ze een bedsprei en voor haar man lekkere marsepein.

Toen kwam ze eindelijk terug.

Iemand had met een kei de mooie fontein geraakt, en die fontein was haar eigendom.

• 
  ei-woorden : alfabetische woordenlijst (4)
  

• 
  het au-verhaal (3-4)
  

Toen Paul in het restaurant werkte, moest hij vaak de rauwe kabeljauw schoonmaken. Hij trok zijn wenkbrauwen op van de stank, maar de kat stak haar klauwen uit en vroeg al miauwend naar de restjes. Hij gaf ze gauw zodat hij niet flauw viel.

• 
  het au-verhaal: alfabetische woordenlijst (3-4)
  

• 
  doffe klinker e in -elen, -eren, -enen
  

• 
  doffe klinker o
  

• 
  doffe klinker e, i, ij in –em, -ig, -is, -lijk
  

-g of – ch?

behalve bij:

Noch hij, noch zij kon zich redden

• 
  -gt of – cht?
  

ik hoor een korte klinker en ‘cht op het einde van een woord

Is de klank kort?